16 sep Bestelknop-jurisprudentie: to be or not be
Bij overeenkomst op afstand tussen een handelaar en een consument moet de handelaar voldoen aan de wettelijke (pre)contractuele informatieplichten van artikelen 6:230m en 6:230v van het Burgerlijk Wetboek (BW).
Artikel 6:230v lid 3 BW is toegesneden op overeenkomsten die op elektronische wijze worden gesloten. In dit artikellid is als bijzondere verplichting bepaald dat de handelaar het elektronische bestelproces zo moet inrichten dat de consument een aanbod pas kan aanvaarden als hem op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat zijn bestelling een betalingsverplichting inhoudt.
Om te beoordelen of de handelaar aan deze verplichting heeft voldaan, moet blijkens het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 7 april 2022 (ECLI:EU:C:2022:269) alleen rekening worden gehouden met de woorden op de bestelknop waarmee de consument het bestelproces afrondt. De laatste periode wordt bij de rechter vaak gediscussieerd over de bestelknop. Welke woorden moeten er nu staan op de bestelknop om die rechtsgeldig te maken? Hieronder de jurisprudentie. We beginnen met een recente zaak die opzien baart omdat het breekt met de reeds ingezette jurisprudentielijn met betrekking tot de woorden: “Plaats bestelling”.
‘Plaats bestelling’
In meerdere zaken – zie o.m. – stonden de woorden ‘Plaats bestelling’ centraal in geschil. Zie onder meer: ECLI:NL:RBAMS:2022:4810; ECLI:NL:RBNHO:2022:5030; ECLI:NL:RBGEL:2022:3278. Deze woorden zijn in een reeks van zaken categorisch afgekeurd. Naar het oordeel van de rechters wordt met de woorden “Plaats bestelling” geen duidelijke mededeling gedaan dat de consument met het aanklikken van die knop een betalingsverplichting aangaat. Er is dan ook niet voldaan aan de verplichting van artikel 6:230v lid 3 BW. Als gevolg daarvan is de overeenkomst vernietigbaar, zo volgt uit datzelfde artikellid en uit het arrest van de Hoge Raad van 12 november 2021 (ECLI:NL:HR:2021:1677, r.o. 3.1.20).
Rechterlijk knop is om: woorden in context plaatsen
In een recente zaak van Bol.com ECLI:NL:RBNNE:2022:3328 terwijl een maand geleden Bol.com een zelfde zaak – ECLI:NL:RBAMS:2022:4347 – heeft verloren voor wat betreft de eisen die gesteld worden aan de Bestelknop.
In de toelichting bij dit bestelknop-artikel behorend bij de Richtlijn staat:
Artikel 8 lid 2 van deze Richtlijn 2011/83/EU regelt voor zover van belang het volgende over de bewoordingen op de bestelknop: “(…) Indien het plaatsen van een bestelling inhoudt dat een knop of een soortgelijke functie moet worden aangeklikt, wordt de knop of soortgelijke functie op een goed leesbare wijze aangemerkt met alleen de woorden „bestelling met betalingsverplichting” of een overeenkomstige ondubbelzinnige formulering waaruit blijkt dat het plaatsen van de bestelling een verplichting inhoudt om de handelaar te betalen. Indien aan de bepalingen van deze alinea niet is voldaan is de consument niet door de overeenkomst of de bestelling gebonden.(…)”.
De kantonrechter haalt in deze zaak – ECLI:NL:RBNNE:2022:3328 – dus de toelichting erbij en leidt hieruit af dat de Richtlijnwetgever niet heeft bedoeld dat de formulering ‘bestelling’ altijd moet worden gevolgd door de bewoordingen ‘met betalingsverplichting’. De Richtlijnwetgever geeft namelijk vervolgens aan dat een overeenkomstige ondubbelzinnige formulering waaruit de betalingsverplichting helder blijkt ook volstaat. Hieruit begrijpt de kantonrechter dat de bewoordingen op de bestelknop nationaal kunnen worden bestendigd en uitgewerkt, mits het een ondubbelzinnige formulering betreft. De in de Richtlijn 2011/83/EU gebruikte zinsnede (bestelling met betalingsverplichting) ziet de kantonrechter dan ook als een voorbeeld van een dergelijke ondubbelzinnige formulering van de betalingsverplichting. Voor deze zienswijze vindt de kantonrechter aanknopingspunten in het arrest van het Hof van Justitie van 7 april 2022 (ECLI:EU:C:2022:269, Fuhrmann-2). In dit arrest heeft het Hof van Justitie in essentie geoordeeld dat het aan de nationale rechter is om te beoordelen of de bewoordingen op de bestelknop of soortgelijke functie in de nationale taal, zowel in de omgangstaal als in de ogen van de normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument, noodzakelijkerwijs en consistent in verband worden gebracht met het ontstaan van een betalingsverplichting.
Wat betekent “Bestelling plaatsen”?
In dit geval stond op de bestelknop de woorden “Bestelling plaatsen”. Het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal schrijft het volgende over de betekenis van ‘bestellen’: “(…) 2. iets laten komen dat je wilt kopen of huren: een boek bestellen; een biertje bestellen (…)”. Wikipedia vermeldt het volgende over het woord bestellen: “Bestellen is een opdracht om een goed of dienst te leveren. Een bestelling maakt vaak deel uit van het koopproces na het opstellen van koopovereenkomst.(…)” Voorts wordt op de website www.woorden.org (een online woordenboek voor de Nederlandse taal) de vraag “Wat betekent bestellen?” als volgt beantwoord: “vragen om iets te brengen waarvoor je betaalt”.
Uit deze omschrijvingen blijkt dat de term ‘bestellen’ in de nationale (omgangs)taal in verband wordt gebracht met het ontstaan van een betalingsverplichting. De kantonrechter heeft geen aanwijzingen dat, en waarom, dit in de ogen van een normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende consument die een webwinkel bezoekt, anders zou zijn. Dit betekent dat de term bestellen, en daarmee ook de woorden “Bestelling plaatsen”, geldt als een ondubbelzinnige formulering waaruit de betalingsverplichting helder blijkt en aldus voldoet aan artikel 8 lid 2 Richtlijn 2011/83/EU en artikel 6:230v lid 3 BW.
Een andere uitleg zou ook moeilijk te rijmen zijn met de feitelijke gedragingen van de consument, die immers een product uitzoekt, waarbij de prijs genoemd is, dit product in een (virtuele) winkelmand legt, daarmee naar de (virtuele) kassa gaat door op de knop “Naar betalen” te klikken, daarna betaalgegevens invult en tenslotte op de knop “Bestelling plaatsen” klikt. In het licht van deze feitelijke handelingen kan de aan de bestelling verbonden betalingsverplichting bezwaarlijk als een verrassing worden beschouwd waarop de consument niet bedacht hoefde te zijn.
Andere zaken: Bevestig, Aanvraag, Bestel
“Bevestig en borg betalen”
Volgens de rechter in de zaak – ECLI:NL:RBNHO:2022:4676 – is met de woorden “bevestig en borg betalen” slechts ten aanzien van de borg een duidelijke mededeling gedaan dat de consument met het aanklikken van die knop een betalingsverplichting aangaat. Het is echter niet duidelijk dat de consument zich verbindt tot betaling van enige andere kosten. Het feit dat de consument eerst een vakje moet aanvinken met de tekst “Ja, ik geef toestemming voor een maandelijkse afschrijving van de abonnementskosten” voordat de overeenkomst tot stand komt, volstaat niet.
“Aanvraag versturen”
In deze zaak – ECLI:NL:RBNHO:2022:7537 – ging het om een overeenkomst voor energielevering. Op de bestelknop staan de woorden “Aanvraag versturen”. Daarmee is volgens geen duidelijke mededeling gedaan dat de consument met het aanklikken van die knop een betalingsverplichting aangaat. Er is dan ook niet voldaan aan de verplichting van artikel 6:230v lid 3 BW. Als gevolg daarvan is de overeenkomst vernietigbaar.
In een soortgelijke zaak – ECLI:NL:RBAMS:2021:5265 – met betrekking tot een overeenkomst voor energielevering speelde ook de woorden “aanvragen” een rol. Volgens de rechter betreft de knop ‘aanvragen’ het laatste scherm, waar de bestelling online wordt geplaatst. Bij die bestelknop is geen duidelijke mededeling gedaan dat met het aanklikken van die knop de consument een betalingsverplichting aangaat. Er is dan ook niet voldaan aan het vereiste van artikel 6:230v lid 3 BW.
In een andere zaak – ECLI:NL:RBOVE:2022:2471 – ging het om de woorden “bevestig je aanvraag”. Ook met deze woorden is naar het oordeel van de rechter geen duidelijke mededeling gedaan dat de consument met het aanklikken van die knop een betalingsverplichting aangaat. Er is dan ook niet voldaan aan de verplichting.
“Bevestig bestelling”
Een bestelknop van de webwinkel met de woorden “Bevestig bestelling” volstaat ook niet, oordeelt een rechter in deze zaak: ECLI:NL:RBOVE:2022:2093. Naar het oordeel van de kantonrechter is ook met deze woorden geen duidelijke mededeling gedaan dat de consument met het aanklikken van die knop een betalingsverplichting aangaat. Er is dan ook niet voldaan aan de verplichting van artikel 6:230v lid 3 BW.
“Bestel nu”
In deze zaak – ECLI:NL:RBAMS:2022:2455 – gaat de discussie over de bewoordingen “Bestel nu” op de bestelknop. “Bestel nu” zijn in dit licht van de regelgeving en jurisprudentie niet aan te merken als een ondubbelzinnige formulering waaruit blijkt dat het plaatsen van de bestelling een betalingsverplichting jegens handelaar inhoudt, zoals is bepaald in lid 3 van artikel 6:230v BW. De bestelknop voldoet derhalve niet, zodat de betalingsverplichting vernietigbaar is.